Tahliye borusu açı izleme fonksiyonu (Riser Angle Monitoring, RAM) sondaj işleminde gemi için en uygun mevki kontrolünü sağlar.
Şekil1 Sondaj Fonksiyonu
Bu fonksiyon altında aşağıdaki seçenekler/alt fonksiyonlar mevcuttur: ● Hareketli bağlantı sensörlerinin izlenmesi (Monitorin Flexjoint Sensors): Sondaj aparatının hareketli bağlantısında yer alan açı sensörü izlenir, limit değerlerin aşılmasını tespit eder. ● Gerginlik sensörleri izleme (Monitoring Tension-Stroke Sensors): Alt ve üst limitler açısından gerginlik sensörleri izlenir. ● Tahliye borusunun sıfır açıda olabilmesi için en uygun gemi mevkisinin tavsiye edilmesi (Zero Angle Position Advisory Function): Mekanik olarak aşınma ve hasarların en aza indirilmesi içintahliye borusunun sıfır açıda olması ideal durumdur. Bu fonksiyon, dipteki sondaj aparatındaki hareketli bağlantı noktasına nazaran gemi mevkisinin en ideal konumunu hesaplar (tahliye borusunun sıfır açıda olabilmesi için). Her bir hareketli bağlantı açı sensöründen gelen bilgiye göre sıfır açı mevkisi verildiği gibi tahliye borusunun tamamı için genel bir mevki hesaplaması da yapılır.
DPO Education Store
All questions are copyrighted by DPT Offshore Marine, and any reproduction, copying, distribution, or use of its works that requires permission is prohibited without proper authorization and knowledge. Anyone engaging in such actions will bear full legal responsibility. Declared with respect.
● Hareketli bağlantı açısının sabit tutulması (Hold Flexjoint Angle, HFA): Bu fonksiyon, otomatik mevki kontrol fonksiyonunun altında yer alır ve bu fonksiyona girildiği anda hareketli parçanın (Flexjoint) açısını sabit tutacak şekilde gemi mevkisini ayarlar. Tahliye borusunun mevcut açısı ile gemi hareketine bağlı olarak oluşacak tahmini statik açısı mukayese edilir ve hareketli bağlantı noktasının istenilen açısal değeri için gemi mevkisi düzenlenir. ● Kumanda koluyla yapılacak acil durum müdahaleleri için kumanda tavsiyesi (Emergency Joystick Advisory Function): Otomatik mevki takip modundayken mevkinin kaybedilmesi durumunda (Position dropout) operatör tarafından kumanda kolu üzerinden elle komut verilmesine ihtiyaç duyulabilir. Bu maksatla operatöre yardımcı olunması açısından nispi bir plot ekranında (Posplot view) grafiksel olarak uygulanması gereken itki yönü tavsiye olarak gösterilir (tahliye borusunun sıfır açıda kalmasını sağlamak için).
● Sektörel Pruva Sınırlaması (Illegal Heading Sector Limits): Sondaj tahliye borusunun kendi ekseni etrafında 360º dönmesinin engellenmesi maksadıyla gemi pruvası için sektörel olarak sınırlandırma/limit seçilebilir. Gemi pruvası bu yasaklı sektörlere girdiğinde alarm mesajı üretilir, gemi pruvasının bu yasaklı sektöre giriş yaptığı değere bağlı olarak sancağa veya iskeleye dönüş tavsiyesi da bu mesajda gösterilir. Sektörel olarak pruva sınırlandırılması yapıldığında plot ekranında bu yasaklı sektörler gösterilir. ● Geliştirilmiş mevki plot görüntüsü (Posplot View Extension): Sondaj işlemlerine ilişkin fonksiyonların plot ekranında grafiksel olarak izlenebilmesine olanak sağlar. Görüntü üzerinde BOP mevkisini de içerir (BOP-Blow Out Prevention: Patlama/püskürme önleme), tahliye borusunun sıfır açısı için hesaplanmış gemi mevkisi (her bir açı sensörü, genel açısal değer) yer alır. Bunun yanında hareketli bağlantı noktasının açısı (sembol) ve yasaklı pruva sektörleri de gösterilir. Aşağıdaki şekilde örnek olarak geliştirilmiş mevki plot (Posplot View Extension) görüntüsü verilmiştir.
Şekil 2 Geliştirilmiş Mevki Plot (Posplot View Extension)
● Tahliye Borusunun Grafiksel Olarak Gösterilmesi (Riser View): Tahliye borusunun açısı ve BOP eğimi hem grafik hem de rakamsal değer olarak gösterilir. Ayrıca limit değerlere de yer verilmiştir. Gerginlik sensörünün bilgileri ise rakamsal değer ve çubuk grafik şeklinde sergilenir. Aşağıdaki şekilde örnek olarak tahliye borusunun grafiksel olarak gösterilmesi (Riser View) verilmiştir.
Şekil 3 Tahliye Borusunun Grafiksel Olarak Gösterilmesi (Riser View)
● Sondaj Donanımı Görüntüsü (Driller View): Bu görüntü tipinde, tahliye borusu görüntüsü ile geliştirilmiş mevki plot görüntüsünde (yukarıda bahsedilen iki ekran görüntüsü) yer alan bilgilerin bir kombinasyonu mevcuttur. Mevki plot görüntüsünde gemi mevkisi, BOP sembolü, ayarlanmış değerler (setpoint), rüzgar, akıntı bilgileri gösterilir. Plot ekranının merkezi, gemi mevkisi ve seçili değer (set point) olabileceği gibi BOP da seçilebilir. Tahliye borusunun sembolü, açısal değeri ve limit değerleri görüntü üzerinde yer alır. Aşağıdaki şekilde örnek bir ekran görüntüsü verilmiştir:
Şekil 4 Sondaj Donanımı Görüntüsü (Driller View)
Sondaj Tahliye Borusu Yönetim Sistemi (RMS)
Tahliye borusu yönetim sistemi (Riser Management System, RMS) sondaj donanımına ait tahliye borusunun en uygun durumda olabilmesi için DKS’ye entegre edilmiş bir izleme ve tavsiye sistemidir. Sondaj işleminin en başından itibaren, sondajın tamamlanarak sondaj aparatının kuyudan ayrılmasına kadar geçen tüm aşamalarda işleme destek olmak ve en uygun planlamaları yapmak için yardımcı olarak kullanılır. Bu sistem aynı zamanda bakım maksatlarıyla farklı tahliye borusu bağlantı donanımlarının kullanıldığı şartlarda da yardımcı olabilir. Sistemde ayrıca bu fonksiyonlara yönelik bir simülasyon fonksiyonu da yer alabilir (tahliye borusu montajının en uygun şekilde yapılabilmesine yönelik olarak planlama maksatlı).
RMS fonksiyonu özellikle sondaj ekibinin ihtiyaç duyabileceği tüm izleme bilgilerini sunar (hareketli bağlantı noktası açıları, toplam gerginlik değeri ve tahliye borusu boyunca oluşan gerginlik değerleri, teleskobik bağlantı vuruş değeri, gerginliğin vuruş değeri ve bağlantı yük değeri).
RMS, tahliye borusunun matematiksel bir modeli olup, karakteristik değerlere göre hesaplama yapar. Bu hesaplamada, geometrik yapı, ağırlık, suyun kaldırma gücünün dağılımı, toplam gerginlik, tahliye edilen çamurun ağırlığı, hidrodinamik etkenler ve yapısal dayanıklılık gibi bilgiler kullanılır. Tahliye borusu modeli, farklı tipte bağlantı yapıları ve derinliklerde uygulanmak üzere sondaj çalışması için hazırlanabilir. Buna uygun olarak ihtiyaç duyulan tüm bilgiler (her tip sondaj aparatına yönelik olarak) sistemde yer alır. İşleme başlamadan önce kullanıcı tarafından gerekli uygun seçimler yapılabilir (veri tabanından).
RMS fonksiyonu için kullanılabilecek operatör iş istasyonu DKS iş istasyonlarına benzerlik gösterir ve operatörün rakamsal değer girişine uygun olarak tuş takımları ve butonlar ihtiva eder ayrıca ekran kursörü için iztopu da mevcuttur.
DPO Education Store
All questions are copyrighted by DPT Offshore Marine, and any reproduction, copying, distribution, or use of its works that requires permission is prohibited without proper authorization and knowledge. Anyone engaging in such actions will bear full legal responsibility. Declared with respect.
Gemide oluşabilecek genel bir güç kaybı (Black-out) veya daha kötü bir durumda, anormal bir mevki kaymasına bağlı olarak oluşabilecek acil durumda bağlantı ayırma işlem basamakları başlatılabilir. Bu maksatla bağlantının ayrılması için kalan süre geri sayım olarak gösterilir (acil durum bağlantı ayırma işleminin uygulanması gereken nihai süre).
RMS aynı zamanda, sondaj işlemine yönelik olarak en iyi gemi mevkisini tavsiye edebilir. Sondaj aparatına göre nispi olarak gemi mevkisi, hareketli bağlantı parçasının açısal durumu ve üzerindeki yük açısından büyük önem arz eder. Bu doğrultuda hareketli bağlantıların açısal durumu için belirlenmiş alt-üst limit değerlere göre gemi mevkisi tayin edilir. En uygun gemi mevkisi deniz durumu ve akıntıya bağlı olarak seçili gerginlik değerine göre hesaplanır. Akıntının etkisi tahliye borusunun matematiksel modeli üzerinde değerlendirilir. RMS tarafından hesaplanan gemi mevkisi (tavsiye edilen) güvenlik daireleri (birisi yüzey açısal değeri, diğeri dip açısal değerine göre olmak üzere iki adet) ile birlikte ekranda sergilenir. Döner sondaj tablası bu iki dairenin içerisinde kalmalıdır.
RMS, DKS’den farklı ve bağımsız bir yazılım/donanımdır. Şayet sisteminizde RMS mevcut ise detaylı bilgi için RMS dokümanına başvurmalısınız.
Sondaj Tahliye Borusu Yönetim Sistemi (RMS) Bilgilerinin DKS’de Gösterilmesi
DKS operatör istasyonunda yukarıdaki bölümde bahsedilen RMS fonksiyonun tespit ettiği tavsiye edilen mevki (RMS Repositioning Advice) bilgisi ve emniyet daireleri sergilenebilir. Bu bilgilere göre DKS vasıtasıyla gemi mevkisi ve pruvası değiştirilerek sondaj işlemine yardımcı olunabilir.
DKS’de RMS bilgilerinin bir özet görüntüsü mevcuttur. Bu ekran üzerinde önemli RMS bilgileri gösterilir (hareketli bağlantı noktasının açısal değerleri, teleskobik bağlantı vuruş değeri, toplam gerginlik, mevki tavsiyesi ve kalan süre tahmini). Grafiksel olarak RMS’de ayarlanan alarm ve uyarı limit değerleri de ekranda yer alır.
Aşağıdaki şekilde DKS operatör istasyonu plot ekranında özet RMS bilgilerinin gösterimi örnek olarak verilmiştir.
RMS iş istasyonu kendi izleme fonksiyonları tarafından tespit edilen alarm ve uyarı durumlarını gösterir, bununla birlikte RMS tarafından DKS’ye gönderilen alarm ve uyarı mesajları aynı zamanda DKS alarm sisteminde de yer alır (sesli uyarı, ekranda görsel uyarı ve alarm yazıcısında çıktı).
